طراحی استوانه مانند طراحی کره و ترسیم مکعب جز ترسیم احجام پایه به حساب می‌آید و یعنی ما از مبانی طراحی ۳ به بعد از طراحی دو بعدی به سمت حجم سه بعدی حرکت کردیم.

همانطور که بارها گفته ایم، برای آموزش قدم به قدم طراحی با مداد یا هر تکنیک نقاشی(مداد وسیله شروع است)، مبانی طراحی یا طراحی پایه ستون و اسکلت مهارت نقاشی ما است.

اما طراحی استوانه برای ترسیم نقاشی تقارن دار ساده خیلی کاربردی است، نقاشی وسایل خانه با اشکال هندسی همچون لیوان، بطری، کوزه، گلدان و… همه از قواعدی پیروی می‌کنند که در این آموزش بیان می‌کنیم.

اگر امکان تماشای فیلم را ندارید میتوانید مطلب و تصاویر زیر که خلاصه فیلم است را در ۵ دقیقه مطالعه و سپس تمرین کنید.

طراحی استوانه به کمک ترسیم مکعب مستطیل

آموزش طراحی مکعب مستطیل را در مبانی طراحی۶ و طراحی مکعب گفته ایم، ساده ترین روش ترسیم استوانه، استفاده از مکعب مستطیل است.

به این روش که مکعب مستطیلی رسم می‌کنیم:

سپس روی وجه های روبروی هم دایره را ترسیم می‌کنیم، البته بدلیل مایل بودن وجه ها، دایره ها بصورت بیضی دیده می‌شوند.

نکته مهم اینکه برای ترسیم یک لیوان یا لوله با مقطع دایره ای، باید دایره را روی وجه های مربع مکعب مستطیل رسم کنیم و اگر روی مقطع مستطیل ترسیم شود استوانه با مقطع بیضی ایجاد می‌شود.

این روش اصولی ترین روش طراحی استوانه است و اگر بخواهیم سریع تر و ذهنی استوانه را رسم کنیم باید مدتی به این روش تمرین کرده باشیم.

و اما روش طراحی ذهنی و سریع استوانه؛ قبل از اینکه این روش را تمرین کنیم، لازم است یک اصصلاح را توضیح دهیم؛

خط مرکزی یا Center Line

در طراحی از احجام هندسی متقارن، خط مرکزی نقش مهمی ایفا میکند، اما خط مرکزی چیست؟

چرخ های مخصوص کوزه گری را احتمالا همه شما دیده اید، چرخی که یک صفحه دایره ای مدور دارد که با موتور یا پای کوزه گر حرکت می‌کند و با فرم دست کوزه گر گل روی این صفحه حجم متقارنی پیدا می‌کند، خط مرکزی کجای این داستان است؟

حرکت مدور صفحه حول محور عمودی انجام می‌شود، این محور خط مرکزی است.

برای واضح تر شدن مطلب تصاویر زیر را مشاهده کنید، همه حول یک خط(این خط لازم نیست عمود و صاف باشد) حجم پیدا کرده اند، احجامی مانند کوزه؛

خب حالا که خط مرکزی یا همان Center Line را متوجه شدیم، طراحی ذهنی استوانه آسان می‌شود.

طراحی سریع و ذهنی استوانه

برای طراحی استوانه بصورت ذهنی، ابتدا یک خط مرکزی رسم می‌کنیم:

سپس یک بیضی بالای این خط رسم می‌کنیم بطوری که خط از مرکز بیضی عبور کند(میتوان بیضی را رسم کرد و بعد خط مرکزی، قانونی وجود ندارد)

اینجا نکته مهمی وجود دارد، بیضی دوم را که در پایین خط رسم می‌کنیم باید پهنای بیشتری داشته باشد: اول رسم کنیم بعد علت را توضیح می‌دهیم.

در مبانی طراحی ۴ خاطرتان هست که در مورد زاویه دید صحبت کردیم و در مبانی طراحی ۵ پرسپکتیو یک نقطه ای مربع و دایره را در زوایای مختلف دید طراحی کردیم، اگر خاطرتان نیست و فرصت ندارید این دو مطلب را مشاهده کنید، تصویر زیر را از پرسپکتیو یک نقطه ای قرض گرفته ایم، مشاهده بفرمایید:

البته تصویر را در حالت عمود تماشا کنید، فکر می‌کنم موضوع را متوجه شدید، وقتی ما به یک لیوان نگاه می‌کنیم، دهانه لیوان در زاویه بالاتر قرار دارد و انتهای لیوان در زاویه پایین تر، پس دایره دهانه بالای لیوان بیضی باریک تری است تا بیضی انتهای لیوان.

در طراحی استوانه آیا همیشه بیضی بالا باریک تر از بیضی پایین آن است؟

سوال خیلی خوبی است، البته احتمالا با دیدن تصویر بالا و یا مطالعه مجدد آموزش پرسپکتیو چیست؟ در مبانی طراحی۴ جواب را می‌دانید، اما کمی ساده و عملی توضیح دهیم؛

باز هم با لیوان مثال بزنیم یا گلدان، فرقی نمی‌کند؛ اگر زاویه یا سطح دید ما طوری باشد که داخل و دهانه لیوان را ببینیم، آن وقت بیضی بالا از بیضی پایین باریک تر است.

اما اگر لبه لیوان را از بیرون ببینیم و داخل لیوان در زاویه دید ما نباشد، بیضی بالا یا با بیضی پایین پهنای برابری دارد یا پهن تر است.

باز هم نکته: معمولا در طراحی ها ما لیوان یا گلدان را از زاویه بالا مشاهده می‌کنیم پس حالت اول بیشتر دیده می شود.

تمرین اول: نقاشی ساده از آباژور با ترکیب اشکال هندسی ساده؛

برای اینکه طراحی ذهنی و سریع و خط مرکزی را خوب یاد بگیریم یک تمرین انجام دهیم؛ لازم نیست یادآوری کنم اگر در مبانی طراحی های گذشته مسلط نشدید مخصوصا مبانی طراحی ۳ ، این تمرین را انجام ندهید.

• یک بیضی برای بالای آباژور رسم می‌کنیم و خط مرکزی را نیز بصورت عمود رسم کنید:

• سپس سه بیضی دیگر با توجه به پهنای مختلفشان از زاویه دید ما رسم می‌کنیم:

• حال این بیضی ها را با خطوط بهم متصل می‌کنیم، تمام:

نقاشی با اشکال هندسی برای بزرگسالان مفیدتر و سریع تر است، برخلاف تصور که این روش برای کودکان بیشتر استفاده می‌شود. با طراحی استوانه شکل متقارن را براحتی و به زیبایی می توان خلق کرد.

و اما یک نکته مهم:

همیشه برای متصل کردن بیضی ها از خطوط صاف نباید استفاده کرد، به تمرین بعد توجه کنید؛

تمرین دوم: طراحی جام شیشه ای با خط مرکزی و روش ذهنی؛

• مانند تمرین قبل با بیضی دهانه جام و خط مرکزی شروع می‌کنیم:

• سپس ۵ بیضی با پهنای متفاوت در زیر بیضی ابتدایی ولی هم مرکز رسم کنید:

• نکته تمرین این قسمت است، اگر ما با خط صاف این بیضی ها را به هم وصل کنیم، شبیه بخش سمت چپ تصویر زیر می شود ولی اگر بصورت خط منحنی به هم متصل شوند یک جام شیشه ای درست و حسابی داریم:

حالا بریم سراغ سایه زدن استوانه و کمی هم مخروط؛

سایه پردازی استوانه:

سایه زدن استوانه بنظر ما از سایه زدن کره و مکعب راحت تر است، فقط یکنواختی فشار دست در سایه زدن خیلی اهمیت دارد.

با یک نمونه مناطق سایه را در طراحی استوانه نمایش می‌دهیم:

یک استوانه رسم میکنیم و منبع نور فرضی در نظر می‌گیریم:

سپس خط پایان دهنده را روی استوانه مشخص می‌کنیم، خط پایان دهند را سایه زدن کره هم داشتیم، این خط مرز پایان نور و شروع سایه است

کمی با فاصله از خط پایان دهنده منطقه سایه است که تیرگی را بیشتر می‌کنیم

اما چرا تیرگی را تا انتها ادامه نمی‌دهیم؟ بدلیل بازتاب سطح که قسمت سمت راست و پایین استوانه را روشن می‌کند. این حالت همیشه است؟اگر زمینه روشن و بازتاب دهنده نور باشد بله

از کنار خط پایان دهنده سایه خیلی ملایمی برای یکنواخت شدن سطح ایجاد می‌کنیم تا فرم منحنی بدنه استوانه بیشتر دیده شود.

و یک نوار برای نشان دادن هایلایت باقی می‌گذاریم، سایه خود استوانه تمام است:

و اما سایه زمینه استوانه، روی سطح زمین طراحی استوانه را انجام نمیدهیم، یک مستطیل با انتهای منحنی رسم کنید:

داخل این بخش را سایه می‌زنیم، مرز سایه کمی محو باشد و قسمت نزدیک استوانه کمی تیره تر، فقط کمی

تغییر سایه زمینه استوانه مانند سایه زدن مکعب و کره است یعنی اگر نور مایل تر تابیده شود، سایه زمینه کشیده تر و انتهای محوی پیدا می‌کند.

تمرین: اگر استوانه روی زمین بصورت افقی قرار گرفته باشد سایه پردازی استوانه و سایه زمینه چطور میشود؟

سایه پردازی مخروط:

طراحی مخروط از طراحی استوانه بهره میبرد، به همین دلیل بعنوان یک آموزش مجزا آن را بیان نمی‌کنیم.

برعکس طراحی استوانه به صورت ذهنی، که از بیضی بالا شروع می‌کردیم، برای مخروط یک بیضی رسم می‌کنیم و سپس یک خط مرکزی بالای آن و کار تمام است:

و سایه زدن مخروط با کاملا مشابه استوانه است، با این تفاوت که روی مخروط ما بصورت یک نوار سایه ها را ایجاد نمی‌کنیم، بلکه فرم مستطیل شکل سایه پردازی ایجاد می شود به تصویر زیر دقت کنید:

 سایه روی زمین مخروط نیز شکل یک مثلث است با خط مرزی محو؛

در بخش پایانی این فیلم می توانید: آموزش طراحی با مداد یک رول دستمال کاغذی و بوسیله طراحی با اشکال هندسی و استفاده از خط مرکزی یک قوری ترسیم شده است، را تماشا کنید(بیان نوشتاری این دو طراحی امکان پذیر نبود)

در بخش دوم لایو، طراحی موتورسیکلت توسط جناب طهانی انجام شده است که اگر نظر مثبت داشتید، در این مطلب اضافه خواهد شد.

جمع بندی و سخن آخر:

طراحی استوانه همانطور که مشاهده کردید از طراحی مکعب ساده تر  است و سایه زدن استوانه از سایه پردازی کره راحت تر است.

اما برای نقاشی اشیا تقارن دار نکات این آموزش بخصوص خط مرکزی، کاربردی است.

باز هم تاکید می‌کنیم برای یادگیری نقاشی ساده تا نقاشی حرفه ای با اشکال هندسی باید تمرین کرد و هر چقدر تمرین طراحی اشکال هندسی با مداد بیشتر انجام شود، اشکال هندسی زیبا و اصولی تری در طراحی اشیا، خودرو، معماری و حتی منظره و فیگور و آناتومی خواهید داشت.

در طراحی بخش هایی از فیلم از اتود و خودکار هم استفاده شد، اما سعی کنید تمرین طراحی استوانه با مداد ابتدا انجام شود، به طور کل طراحی احجام با مداد شروع اموزش است، سپس می‌توانید در محل کار، دانشگاه و زمانی که مداد در دسترس نیست از خودکار استفاده کنید و وسایل جدید را تجربه کنید.

ترتیب پیشنهادی برای استفاده از آموزش های مبانی طراحی: