آناتومی بدن انسان علمی برای مشاهده و بررسی یکی از پیچیده‌ترین ساختار‌های طبیعت است. اما مطالعه آناتومی انسان، چقدر در هنر طراحی فیگور اهمیت دارد؟ تا چه میزان باید به این علم مسلط شد؟ در حد یک پزشک یا فیزیوتراپ؟
در این مطلب قصد دارم به بررسی پاسخ این سوالات بپردازم، تا بتوانیم دیدی بهتر برای یادگیری و آموزش آناتومی بدن داشته باشیم.
اگر مطلب طراحی ژست را مطالعه نکرده‌اید، توصیه می‌کنم پیش از مطالعه یا تماشای فیلم این مطلب، وقت بگذارید، تا قدم به قدم برای یادگیری طراحی فیگور ذهنیت مناسب داشته باشیم.
فیلم
اگر امکان تماشای فیلم را ندارید، مقاله زیر چکیده آن است و می‌توانید آن را مطالعه کنید:
آناتومی بدن انسان چه تعریفی دارد؟
ابتدا سراغ خوب کلمه آناتومی برویم، آناتومی (Anatomy) از واژه یونانی “ανατομή” (anatomē) به معنی بریدن، تشریح گرفته شده است. این کلمه از دو بخش “ana” به معنی “به بالا” یا “از هم” و “tomē” به معنی “بریدن” تشکیل شده است.
با این ریشه‌یابی می‌توانیم بگوییم، آناتومی علمی است که به مطالعه ساختار بدن موجودات زنده، به ویژه انسان، می‌پردازد. این علم شامل بررسی اندام‌ها، بافت‌ها، سلول‌ها و اجزای مختلف بدن و همچنین موقعیت، شکل، ارتباط و عملکرد آنها می‌شود.
آناتومی بدن در طراحی فیگور چقدر اهمیت دارد؟
در مطلب طراحی ژست بیان کردم، ژست مانند روحی است که به طراحی فیگور دمیده می‌شود، اما این روح نیاز به یک ساختار و بدن دارد، برای درک و طراحی این ساختار به اصول طراحی آناتومی نیاز داریم.
فرض کنید ما مبانی طراحی آناتومی و نسبت‌های کلی بدن مرد و زن را ندانیم، چطور می‌توانیم حرکت و حالت را به آن اضافه کنیم؟
البته فکر می‌کنم لازم است به این نکته اشاره کنم که معمولا هنرجویان مبتدی، به آناتومی، مخصوصا بافت ماهیچه و عضلات، پیش از طراحی حالت و نسبت‌ها اهمیت می‌دهند و بیشتر ضعف در همین نگرش است.
برای طراحی فیگور چقدر در آناتومی بدن مسلط باشیم؟
این مهم‌ترین سوال این مطلب است، فرض می‌کنم شما برای یادگیری طراحی بدن انسان، طراحی پایه را مسلط هستید، یکی از موارد مهم در طراحی پایه، پرسپکتیو است، علمی که به هندسه مرتبط است، حال به مهارت پرسپکتیوی که آموزش دیدید و مسلط هستید توجه کنید، آیا برای طراحی نیازمند تسلط کامل به هندسه هستید؟
حتی پرسپکتیوی که شما استفاده می‌کنید با توجه به موضوع طراحی‌تان از نظر سطح تسلط متفاوت است، پرسپکتیوی که در طراحی فنی و طراحی صنعتی استفاده می‌شود با پرسپکتیو طراحی دکوراسیون داخلی یا طراحی محیطی، از نظر سطح و دقت تفاوت دارد.
حال مجدد سوال را بررسی کنیم، چقدر نیاز است طراحی آناتومی به صورت تخصصی را مانند یک فیزیوتراپ بدانید؟
من فکر می‌کنم، پاسخ این سوال با توجه به هدف و مسیر هنرجو متفاوت است، برای هنرجویی که فقط نقاشی سیاه قلم چهره انجام می‌دهد، سفارش می‌گیرد و آموزش می‌دهد، حتی اگر سفارشی مرتبط با نقاشی بدن انسان دریافت کند، نیازی برای آموزش آناتومی بدن نخواهد دید.
و این نیاز برای هنرجویی که طراحی مد و لباس انجام می‌دهد بیشتر به چشم می‌آید، همانطور که در اینترنت هم مشاهده کنید آموزش‌هایی مرتبط با طراحی آناتومی برای طراحی لباس وجود دارد.
اما اگر بخواهم یک توصیه کلی بکنم؛ از نظر من برای هنرجویانی که تمایل به فعالیت هنری مرتبط با ساختار انسان دارند، مانند مجسمه‌سازی، طراحی لباس، تصویرگری کتاب و…، یک سطح مقدماتی از علم آناتومی بدن انسان لازم است.
در ادامه در مورد عمق این سطح بیشتر صحبت می‌کنم.
آیا مطالعه اصطلاحات آناتومی برای طراحی آناتومی انسان ضروری است؟
این سوال در ادامه سوال قبل زیاد پرسیده می‌شود، اما اگر بخواهم صادق باشم و کوتاه پاسخ بدهم، وسواس و نگرانی برای اصطلاحات آناتومی بدن و تلاش برای به خاطر سپردن آنها بیشتر یک مانع یا سرعت‌کاه برای هنرجو است، حداقل برای سطح مقدماتی طراحی آناتومی اصطلاحات آناتومی کمترین اهمیت را دارند.
شاید برخی اساتید مخالف این دیدگاه باشند و بیان کنند که یادگیری طراحی آناتومی بدن باید اصولی و با توجه به اسم تمام بخش‌های بدن انجام شود یا هنرجویی بیان کند احساس می‌کند تا وقتی این اصطلاحات را یاد نگرفته است نمی‌تواند طراحی بدن انسان را به درستی انجام دهد، من مخالفتی با این دو دیدگاه ندارم تا زمانی که مانعی در یادگیری و کاربرد نداشته باشند.
به طراحی بالا دقت کنید، این طراحی متعلق به Jim Lee یکی از طراحان کمیک DC است، در مورد میزان مهارت و سابقه شغلی فکر می‌کنم نیاز نیست نظری بدهم، اما در یک مصاحبه که از marshall vandruff شنیدم، از Jim Lee برای مثال نام برد، که او اسم تمام ماهیچه‌ها و مفاصل را نمی‌داند، اما فرم و کاربردشان را به خوبی می‌داند.
موضوعی که تلاش کردم بیان کنم، همین است، تا زمانی که شکل هندسی، فرم، کاربرد و حرکت اعضای بدن را بدانید و بتوانید در زوایای مختلف طراحی کنید، اسم و اصطلاح تخصصی اهمیت چندانی ندارد.
نسبت‌های اولیه بدن زن و مرد لازم است؟
مطرح کردن این مورد شاید در این مطلب کمی درست نباشد و بهتر باشد در دوره مطالعه آناتومی انسان به این موضوع بپردازم، اما هدفم ایجاد یک ذهنیت یا تغییر آن برای یادگیری بهتر است.
در بسیاری از آموزش‌ها و متد‌ها مانند Loomis، یک نسبت برای بدن انسان مشخص شده است، مانند تصویر زیر:
و حتی معیارهایی برای طراحی بدن انسان در نظر گرفته می‌شود، مثلا طراحی کاراکتر Hero یک نسبت استاندارد، یا در طراحی لباس برای طراحی مانکن یک نسبت مشخص دیگر.
به این نسبت‌ها مانند نسبت‌های طراحی چهره به دید یک مقیاس نگاه کنید، حتی کمتر.
بهتر است بیشتر به مدل فیگور و مشاهده افراد در زندگی روزمره توجه کنید و بعد گوشه چشمی به این نسبت‌های اولیه داشته باشید.
کلیت صحبتم این است که این نسبت‌های اولیه را به چشم یک چهارچوب و قانون در نظر نگیرید، بیشتر به دید یک منبع مطالعاتی در نظر داشته باشید.
منابع طراحی آناتومی و اطلس‌های آناتومی
یکی از مواردی که برای هنرجویان خودآموز اهمیت دارد، منابع استاندارد است.(بطور عمد از کلمه خودآموز استفاده کردم، زیرا هنرجویانی که زیر نظر مدرسه و استادی طراحی آناتومی را آموزش می‌بینند، منابع مناسب را با توصیه استاد خود خواهند داشت)
بررسی تشریح اعضا و اسکلت و جزئیات هر بخش، نیاز به تصاویر و مدل‌هایی دارد که در گذشته سختی فراوانی برای طراحان به همراه داشت.
امروزه با وجود اینترنت با کمبود منابع آناتومی بدن مواجه نیستیم، اما موضوع دارای اهمیت، استاندارد بودن این منابع است که باید بررسی شود.
معرفی منابع شخصی را می‌توانم به هنرجویان گروه طراحی روشن اختصاص دهم، که به من اعتماد داشته‌اند، اما برای مخاطب آزاد و همچنین هنرجویان، می‌توانم معیارهایی را معرفی کنم که با توجه به آنها منابع مناسب را تشخیص دهند.
- اگر یادگیری سطح مقدماتی طراحی آناتومی هدفتان است، نیاز به اطلس آناتومی و دایره‌المعارف تصویری بدن انسان ندارید.
- در آموزش سطح مقدماتی نیاز به خرید مولاژ اسکلت و جمجمه ندارید، مگر علاقه شخصی یا هدف دیگری داشته باشید.
- سعی کنید از منابع استفاده کنید که تصاویر دیجیتال و اگر دستی انجام شده است، دقیق رسم شده باشند، این مورد را می‌توانید با مقایسه متوجه شوید.
- اگر برای موضوعی خاص یا سبکی خاص مانند تصویرگری کتاب کودک قصد یادگیری طراحی آناتومی دارید، توصیه می‌کنم در کنار منابع استاندارد آناتومی، طراحی آناتومی طراحان مورد تحسین خود را نیز بررسی کنید.
- اپلیکیشن و سایت‌هایی برای بررسی مدل سه بعدی بدن انسان وجود دارند، معمولا اغلب آنها رایگان نیستند و یا محدود هستند، در بین آنها مواردی را منبع قرار دهید که مدل‌سازی دقیق انجام شده است.
این مواردی که بیان کردم شاید ساده بنظر برسد اما فرض کنید من طراحی‌های داوینچی را به عنوان منبع در نظر می‌گیرم، داوینچی بخش زیادی از عمر خود را به مطالعه بدن انسان اختصاص داده بود، اما برخی موارد را با توجه به محدودیت تشریح بصورت ذهنی طراحی کرده بود، در نتیجه من در کنار مطالعه طراحی‌های آناتومی داوینچی لازم است، منابع علمی امروز را نیز بررسی کنم.
جمع بندی
با اینکه مطالب زیادی در مورد طراحی آناتومی موجود است و نیاز است بیان کنم، اما برای شروع، زیاده‌روی هم کرده‌ام و خودتان بخش‌های اضافی را فعلا صرف‌نظر کنید.
از نظر من جذابیت یادگیری علم آناتومی بدن انسان، افزایش قدرت خلق و بازآفرینی مدل‌های ذهنی است، زمانی که بخواهم یک کاریکاتور طراحی کنم، یک کمیک تصویر کنم یا یک کاراکتر طراحی کنم، با میزان تسلطی که بر آناتومی بدن دارم می‌توانم در ساختار اسکلت و ماهیچه‌های انسان تغییر ایجاد کنم، آن را با موجودات دیگر ترکیب کنم و یک بازآفرینی اتفاق بیافتد.
در جلسه دهم دوره طراحی پایه انیشتین، این مورد را چند بار بیان کرده‌ام که از نظر من، پیش‌نیاز طراحی ذهنی، تمرین زیاد طراحی چشمی و مشاهده و مطالعه مدل‌های اطرافمان است، حتی اگر بخواهیم طراح حرفه‌ای خودرو بشویم باید خودروهای موجود را زیاد دیده باشیم و طراحی کرده باشیم، به طبیعت زیاد توجه کرده و آرشیو ذهنی خودمان را پر کرده باشیم تا بتوانیم در ذهن این تصاویر را ترکیب و الگو برداری کنیم.
تاکنون تجربه‌ای از مطالعات آناتومی داشتید؟ از چه منابع تصویری استفاده کردید؟ فیلم، انیمه، کتاب و…؟
این مقاله و تحقیق توسط گروه طراحی روشن بدون هیچ حمایت مالی انجام شده است، اگر از نوشته و فیلم استفاده می‌کنید و بازنشر می‌دهید، لطفا نام منبع را حذف نکنید، تا زحمت و هزینه‌ای که پرداخته‌ایم، حفظ شود. ممنونم
سلام، روز بخیر
ممنون برای مطلب مفیدتون و اصلاح نگرش هنرجوها به مبحث آناتومی، من تا قبل از این آناتومی رو شناخت ماهیچه ها و استخوان فقط میدونستم نه حرکت و حالت
سلام خیلی ممنون، من هم همین فکر می‌کردم، ممنونم بابت نظرتون.