نقاشی هوش مصنوعی، عبارتی که فکر میکنم از نیمه سال ۱۴۰۱، در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت، ترند شده است. برخورد اولیه من با هوش مصنوعی به مدتی قبل‌تر است، اما آن زمان فکر نمی‌کردم که روزی با دیدن نقاشی‌های هوش مصنوعی ترکیبی از حس ترس، هیجان و شگفتی در من ایجاد شود، زمانی که گمان می‌کردم خلاقیت و احساس قله‌ای دست نیافتنی برای هوش مصنوعی است و این معجون چند رشته‌ای در حد دستیاری نیمه هوشمند باقی می‌ماند.
برای نوشتن این مطلب، ابتدا قصد داشتم در مورد تاریخچه هوش مصنوعی صحبت کنم و مانند یک مقاله به نتیجه‌گیری برسم. بعد احساس کردم مطلبی با این شکل شاید برای جستجوی هوش مصنوعی در گوگل جذاب باشد اما برای من جذاب نیست.
و تصمیم گرفتم به شیوه جالب‌تری مطلب را پیش ببرم، با یکی از الگوریتم‌های معروف هوش مصنوعی (Chatgpt) مصاحبه کنم.
اما قبل از شروع لازم است مقدمه‌ای را در مورد هوش مصنوعی بیان کنم، طبق پیشنهاد Chatgpt!
اگر امکان تماشای فیلم را ندارید، مقاله زیر چکیده آن است و می‌توانید آن را مطالعه کنید:
AI یا همان هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی ترجمه عبارت Artificial Intelligence است که به شکل ساده شده AI نوشته می‌شود.
هوش مصنوعی یک حوزه چند رشته‌ای است که شامل؛ روش‌هایی برای تفکر، یادگیری، استدلال، خلاقیت و به طور کل هر فرآیندی که بتوان به صورت الگوریتم از رفتار‌های انسانی الگو‌برداری کرد.
به زبان ساده‌تر، اگر روش‌هایی برای ایجاد خلاقیت استفاده می‌شود، همچون طوفان فکری، نقشه ذهنی، نقشه مفهومی و…، همه این موارد در حوزه هوش مصنوعی توسط یک رایانه نیز قابل استفاده است، حتی بهتر.
قابلیت یادگیری هوش مصنوعی، کمک کننده و ترسناک
و مورد دیگر قابلیت یادگیری در حوزه هوش مصنوعی است که با عبارت Machine Learning (ML) بیان می‌شود، این ویژگی به نظر من، یکی از زیر‌شاخه‌های اصلی هوش مصنوعی است.
این ویژگی باعث می‌شود، هوش مصنوعی، الگوهای تکراری در رفتار‌های انسان‌ها را تشخیص دهد، یاد بگیرد و استفاده کند.
برای درک بیشتر؛
من از اینستاگرام، گوگل، یوتیوب استفاده میکنم، در خانه یک اسپیکر هوشمند دارم، ساعت هوشمند شبانه روز در دستم است (ممکن است موارد بیشتری همچون کیت خانه هوشمند یا جاروبرقی هوشمند نیز در این فهرست باشد) چه اتفاقی در پشت صحنه در حال انجام است؟
فرض کنید برای این مقاله، چند روز عبارت نقاشی هوش مصنوعی را به شکل‌های مختلف در گوگل جستجو میکنم، الگوریتم گوگل رفتار من را زیر نظر می‌گیرد که چه ساعتی در شبانه روز این عبارت را جستجو میکنم.
و میزان ساعت و زمان استفاده از اینستاگرام و یوتیوب هم طبق رفتار قبلم بررسی شده است.
زمانی که اینستاگرام و یوتیوب را باز میکنم مطالبی در مورد نقاشی هوش مصنوعی به من پیشنهاد می‌دهد، شگفت زده می‌شوم ولی این میزان احاطه ترسناک است.
اسپیکر، ساعت و گوشی را چرا بیان کردم، روی تمام این وسایل حسگر‌های زیادی وجود دارد که شاید من از آن‌ها استفاده نکنم، اما هوش مصنوعی استفاده می‌کند، همچون تشخیص اینکه دمای مطلوب زندگی من چیست، چه ساعتی و چند ساعت در روز می‌خوابم، به چه آهنگ‌هایی علاقه دارم و…
پس زمانی که من قصد خرید، مسافرت و… دارم و جستجو میکنم، تمام این داده‌ها و رفتار‌های من در نتیجه گوگل موثر است.
چند وقت پیش اتفاقی مشغول دیدن یکی از ویدئو‌های جادی میرمیرانی بودم و در مورد سرمایه‌گذاری آمازون در حوزه جاروبرقیهای هوشمند صحبت کرد، جاروبرقیهای هوشمند قابلیت اسکن محیط را دارند، یعنی تو چند روز ابتدایی، نقشه سه بعدی از خانه در سرور شرکت ثبت می‌شود!
(برای اینکه دقیق یادآوری بشه که این مطلب را کجا شنیدم، در هنگام نوشتن این مطلب نام جادی را در گوگل جستجو کردم و تصویر زیر پیشنهاد اولش بود)
شاید زیادی موضوع را ترسناک کردم، هر تکنولوژی استفاده خوب و بد دارد اما به نظر من این میزان کنترل، شاید آزادی فردی را زیر سوال ببرد و ترازوی خوب و بد بیشتر به سمت بد متمایل است.
آیا هوش مصنوعی نقاشی می‌کند؟
بعد از مقدمه بالا، رسیدیم به بخش تخصصی و مورد علاقه ما، نقاشی هوش مصنوعی.
با ویژگی‌های هوش مصنوعی که در بالا نام بردم، همچون الگوریتم‌های خلاقیت، یادگیری، کمی قابل درک باشد که هوش مصنوعی بتواند تصاویری ایجاد کند.
اما دو ویژگی دیگر را هم اضافه کنیم؛ پردازش تصویر و دسترسی به داده‌های عظیم آثار و سبک‌های هنری.
از پردازش تصویر چند سالی است که استفاده می‌کنیم به طور خاص در عکاسی، تشخیص چهره افراد در عکس، فوکوس روی چشم و چهره و این اواخر باز کردن قفل گوشی با چهره.
فرض کنید شما به آرشیو عظیمی از نقاشی و تصاویر دسترسی دارید و همه را در چند ثانیه برای تفاوت نوع خطوط و سبک بتوانید اسکن کنید، سپس به سبک Vermeer یک گربه نقاشی کنید.
پس نقاشی هوش مصنوعی به این شکل امکان پذیر است، من برای بررسی بیشتر چند الگوریتم هوش مصنوعی که این روز‌ها معروف هستند را در لیست قرار دادم؛
مقایسه نقاشی هوش مصنوعی Stable Diffusion، Dall-e 2 و Midjourney
در مورد نحوه کار و تفاوت استفاده از هوش مصنوعی Open RAIL-M و موارد دیگر من تخصصی ندارم، اما برای استفاده Stable diffusion رایگان است و بدون تغییر آی پی و ثبت نام می‌توانید از آن استفاده کنید.
در مقابل Dall-e 2 زیر مجموعه Open AI است و برای ثبت نام نیاز به شماره موبایل خارج از ایران برای دریافت پیامک را دارید و همچنین در نسخه رایگان محدودیت ماهانه برای درخواست تصویر دارد.
و Midjourney نیز ثبت نام و استفاده تا حدی مشکلی را دارد و محدودیت استفاده در نسخه رایگان را دارد (۲۵ درخواست تصویر).
نحوه انجام مقایسه نقاشی هوش مصنوعی این سه الگوریتم
برای بررسی، در هر کدام از این موتور‌های هوش مصنوعی، چند عبارت مشابه را وارد کردم تا تصویری که ایجاد می‌کنند را با هم مقایسه کنم.
تبدیل متن به تصویر وظیفه اصلی این سه الگوریتم است؛
- اما نوع متن و میزان توضیح اهمیت دارد.
- این موتور‌های هوش مصنوعی تصاویر تکراری و موجود در اینترنت را ایجاد نمی‌کنند.
نقاشی اول:
تصویر گربه‌ای را به سبک نقاشی ورمیر تقاضا کردم.
همانطور که مشاهده می‌کنید، Midjourney تصویر احساسی و هنری‌تری را ایجاد کرده‌است، در مقابل Dall-e 2 به نظر می‌آید از ترکیب عکس استفاده می‌کند و تصویر بیشتر به عکس نزدیک است تا نقاشی.
نقاشی دوم:
تصویر موتورسیکلتی را به سبک نقاشی ورمیر خواستم(یوهانس ورمیر یکی از نقاشان مورد علاقه‌ام است، تابلو دختری با گوشواره مروارید و زن شیر دوش را حتما مشاهده کرده‌اید)
باز هم Midjourney تصویر جذاب‌تری به عنوان نقاشی ساخت، اما کمی ضعف در نسبت‌ها و آناتومی دیده می‌شود که جلوتر بررسی می‌کنیم و بعد از آن Stable diffusion تصاویر جالبی ایجاد کرد، اما Dall-e 2 به نظر من دلسرد کننده عمل کرد.
نقاشی سوم:
تصمیم گرفتم، کمی سبک را عوض کنم و این بار؛ نقاشی موتورسیکلت به سبک ونگوگ را تقاضا کردم.
این بار از نظر من برتری با Stable diffusion بود، نقاشی موتور معقولی به سبک ونگوگ ایجاد کرد، Dall-e 2 اما کاملا یک تصویر ساده با افکت نویز ساخت و Midjourney هم از نظر من جلوه ضربه‌های قلم مو ونگوگ را اغراق کرده است.
نقاشی چهارم:
وسوسه شدم تا این سه الگوریتم را با سبک طراح جدید‌تری مقایسه کنم، پس سراغ Kim jung gi رفتم که همین اواخر فوت کرد. نقاشی گربه به سبک kim jung gi را سفارش دادم.
از Dall-e 2 که به نظرم بدون صحبت بگذریم، Midjourney تصویر جذابی ایجاد کرد و از تصاویر نظامی Kim jung gi استفاده کرده است. Stable diffusion اما خطوط درهمی از ترکیب مانگا و خطوط Kim jung gi تحویل داد و نکته مهم، باز هم ضعف آناتومی و نسبت در تصاویر هوش مصنوعی وجود دارد.
نتیجه بررسی نقاشی هوش مصنوعی:
به نظر من Stable diffusion در مسیر منطقی‌تری برای ایجاد تصویر پیش می‌رود اما مطمئن نیستم مسیر رو به رشدی داشته باشد.
در مقابل تبلیغات این روز‌ها روی Midjourney است، تصاویر هنری و خوش رنگ آن جذب کننده است و نکته خیلی مهم، استفاده زیاد از رنگ شناسی و نور در تصاویر Midjourney در کنار دو الگوریتم دیگر است. اما اغراق در تصاویر آن نیز زیاد است، مانند نقاشی موتور به سبک ونگوگ.(در این مقاله از Midjourney ورژن ۴ استفاده شده است)
و Dall-e 2 فکر میکنم بیشتر روی عکس تمرکز دارد و از هنر نقاشی دور است، اما Open Al این روز‌ها در زمینه هوش مصنوعی پیشرو است و ممکن است نسخه‌های دیگری از Dall-e منتشر کند.
نکته نهایی این بررسی این است که هوش مصنوعی در شروع یادگیری نقاشی است و نقص در تصاویرش دیده می‌شود، به طور خاص اگر تصاویری بخواهید که شامل آناتومی و به طور خاص‌تر آناتومی دست باشد.
سوال از Chatgpt؛ آیا هوش مصنوعی خلاقیت دارد؟
اگر به نظرتان این ابزار ربطی به نقاشی هوش مصنوعی ندارد، باید بگم، برخی برای استفاده از ابزارهای بالا، از Chatgpt استفاده می‌کنند، که متن بهتری برای ایجاد تصویر دقیق‌تر پیشنهاد بدهد.
اما Chatgpt الگوریتم دیگری از Open AI که این روز‌ها بیش از همه سر و صدا کرده، ابزاری برای چت با هوش مصنوعی است.
الگوریتم جالبی است اما نواقصی دارد که در ادامه خواهم گفت.
این متن پاسخ Chatgpt به سوال من بود:
«هوش مصنوعی می‌تواند در زمینه‌هایی مانند پردازش زبان طبیعی، تصویربرداری، تشخیص الگو و بسیاری دیگر از کاربردهای خود، ایده‌های جدیدی را ارائه دهد و راه‌حل‌های خلاقانه ارائه دهد. اما باید توجه داشت که هوش مصنوعی همچنان نمی‌تواند به طور کامل به عنوان یک موجود خلاق در نظر گرفته شود.
هوش مصنوعی در علوم رایانه به دو دسته عمده تقسیم می‌شود: یادگیری ماشین و منطق‌های نمایه. در حالی که در یادگیری ماشین، هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم‌های آماری، قادر به پیدا کردن الگوهای موجود در داده‌ها و ارائه پاسخ‌هایی مبتنی بر داده‌های قبلی است، در منطق‌های نمایه، هوش مصنوعی قادر به انجام عملیات منطقی ساده و پیچیده است.
در نتیجه، هوش مصنوعی می‌تواند ایده‌هایی جدیدی را ارائه دهد، اما این نوآوری‌ها به طور معمول بر اساس الگوهایی است که در داده‌های آموزشی وجود دارند و نمی‌تواند به طور کامل به عنوان یک موجود خلاق در نظر گرفته شود. بنابراین، هنوز مفهوم خلاقیت برای هوش مصنوعی معنای دقیقی ندارد.»
آیا هوش مصنوعی می‌تواند اثر هنری احساسی خلق کند؟
و این دومین سوال از Chatgpt بود که نکات جالبی در هر دو جواب دارد؛
«هوش مصنوعی امکان خلق اثر هنری با ارزش احساسی را دارد، اما در حال حاضر، هوش مصنوعی هنوز نمی‌تواند به طور کامل احساسات و ارزش‌های انسانی را درک کند.
اما در عمل، هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از الگوریتم‌های پردازش تصویر و پردازش صدا، اثرات هنری را خلق کند. برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از یادگیری عمیق، تصاویر جدید با بیشترین جزئیات و ویژگی‌هایی که به صورت دستی نمی‌توان ساخت، ایجاد کند. همچنین، هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از یادگیری ماشین و پردازش زبان طبیعی، اشعار، داستان‌ها، و موسیقی‌های جدید را خلق کند.
هرچند که هوش مصنوعی هنوز نمی‌تواند به طور کامل به مفهوم هنر و ارزش‌های احساسی آن درک کند، اما با استفاده از الگوریتم‌هایی که به شکل آماری از داده‌هایی یاد می‌گیرند، می‌تواند اثرات هنری با ارزش احساسی خلق کند.»
پاسخ‌های Chatgpt قابل اعتماد هستند؟
چند نکته در مورد استفاده و اعتماد به Chatgpt قابل توجه است؛
۱- با توجه به دسترسی هوش مصنوعی به زبان‌های مختلف می‌توان به زبان فارسی هم با آن چت کرد، اما میزان تاخیر و ضعف در زبان فارسی آن قابل توجه است و اگر به زبان انگلیسی سوال کنید، نتیجه متفاوت و بهتر است.
۲- انتظار جواب صریح نداشته باشید، حتی اگر اطلاعی نداشته باشید یا جواب کوتاه باشد، با چند پاراگراف پاسخ می‌دهد، به قولی توانایی سفسطه و مغلطه را کاملا دارد.
۳- اطلاعاتی که Chatgpt با آن به شما پاسخ می‌دهد، از اینترنت گرفته شده است، پس با قطعیت نمی‌توان به پاسخ‌های آن اعتماد کرد.
برای مثال من در مورد دوربین‌های یک گوشی سوال کردم و پاسخ را در تصویر مشاهده می‌کنید.
اما با توانایی یادگیری، روز به روز این خطاها کمتر می‌شود.
با نقاشی هوش مصنوعی، باید نگران هنر و هنرمند باشیم؟
اگر در یک کلام بخواهم جواب بدهم، از نظر من نه.
جدای از هوش مصنوعی، تکنولوژی در هر برهه‌ای باعث نگرانی عده‌ای از نقاشان و طراحان به خصوص، نقاشان کلاسیک و سنتی شده است.
از زمان اختراع دوربین و عکس تا نقاشی دیجیتال(Digital painting) اما هیچوقت جایگزین توانایی طراحان و نقاشان نشده است و بهتر است به دید یک ابزار به تکنولوژی و هوش مصنوعی نگاه کرد.
در نقاشی دیجیتال هم تا امروز هوش مصنوعی کمک کننده نقاشان بوده است، ایجاد افکت‌های جذاب و کمک به رسم خط‌های نرم، بسیاری از طراحان مبتدی را جذب می‌کند تا لرزش خطوط روی کاغذ را نداشته باشند.
اگر از دیدگاه تجاری به این موضوع بخواهیم نگاه کنیم، به نظر من بخشی از بازار توسط نقاشی هوش مصنوعی گرفته می‌شود.
اما کدام هنرمندان باید نگران باشند، افرادی که پایه طراحی ضعیف و نقاشی سطح پایین ایجاد می‌کنند و سفارشات این بخش از بازار با نقاشی هوش مصنوعی پوشش داده می‌شود.
مثالی که من پس از بررسی نقاشی سه الگوریتم هوش مصنوعی به ذهنم رسید؛ تفاوت غذای آماده و غذای سنتی است، غذای آماده جای غذای سنتی را تا به حال نگرفته است، مصرف زیادی دارد، سریع آماده می‌شود ولی ارزان است.
جمع بندی و اعتراف نهایی
نکته‌ای که بعد از استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی من را به فکر واداشت، مسیر رشد و کم خطا شدن نقاشی دیجیتال است. شاید امروزه بیشتر به چشم سرگرمی یا ساخت تصاویر fake برای جذب مخاطب از آن استفاده می‌شود اما هوش مصنوعی با یادگیری خود، هر روز ابزار جدی‌تر می‌شود که خطای کمتری دارد.
در مقابل ما احساسات و نواقصی داریم که حداقل امروزه به الگوریتم در نیامده‌اند، مانند لرزش دست یا خط خوردن در هنگام طراحی، پخش شدن ناخواسته و تصادفی مرکب یا رنگ روی کاغذ در نقاشی آبرنگ و موارد از این دست.
به نظر من هر چه نقاشی هوش مصنوعی کامل‌تر شود، این نواقص و احساسات تصادفی انسانی با ارزش‌تر خواهد شد و نقاشی حرفه‌ای جایگاه بالا‌تری خواهد داشت.
اما اعتراف؛
من ابتدا تصمیم داشتم تمام مقاله و تصاویر را با هوش مصنوعی تولید کنم و در انتها این مطلب را به شما بگویم، خشک بودن پیشنهادات و مقاله‌ای که Chatgpt برایم نوشت، من را منصرف کرد.
اما همانطور که در متن هم بیان کردم، از سوال و جواب‌های چت با هوش مصنوعی استفاده کردم و تصویر کاور این مطلب نیز توسط Midjourney و توضیحات Chatgpt خلق شده است.
اگر تجربه خاصی از نقاشی هوش مصنوعی دارید، یا دلیلی برای نگران بودن یا نبودن آینده خودمان به عنوان طراح دارید در نظرات با من و سایر دوستان در مطرح کنید.
این مقاله و تحقیق توسط گروه طراحی روشن بدون هیچ حمایت مالی انجام شده است، اگر از نوشته و فیلم استفاده می‌کنید و بازنشر می‌دهید، لطفا نام منبع را حذف نکنید، تا زحمت و هزینه‌ای که پرداخته‌ایم، حفظ شود. ممنونم
سلام استاد عزیز مثل همیشه مطالبتان عالیه
خلق اثر هنری بشکل طبیعی بدون ابزار همیشه از ارزش بالایی برخوردار هست
نمونه اش رو بخوام مثال بزنم فرش دست بافت با فرش ماشینی
البته بعد معنوی اش برای من یکی که بشخصه مهم تر از مادی اش هست در هر صورت هوش مصنوعی مثل تقلب میمونه
سلام مهدی عزیز، ممنونم از نظرت و چه مثال خوبی، فکر میکنم اگر تفاوت فرش ماشینی و دست بافت را در مطلب می‌نوشتم بهتر از مثال شکم بود 🙂
تقریبا هر پدیده یا فعالیتی یک سود داره یک هزینه و فکر میکنم هزینه این سرعت زیاد در پیشرفت هنوز در پشت تبلیغات پنهان مونده.
خواهش میکنم استاد جان
ممنون چقدر عالی توضیح دادید و چقدر مطلب به روزی بود ، ولی باید قبول کرد دنیا رو به پیشرفت هست و هنر و هوش مصنوعی هم جزئی از این پیشرفت هست و ترس لایق افراد ضعیف هست، شاید سعی و تلاش انسان برای بهتر بودن بیشتر بشه و شاهکارهای ماندگاری خلق کنه. فضای رقابتی و فشاری که از سمت هوش مصنوعی به انسان وارد میشه که من از تو بهترم، انسان رو وادار کنه از قابلیت ها و توانایی هایی که بصورت نهفته داره پرده بردارد و شاید دوره فوق طلایی در هنر داشته باشه البته امیدوارم…
سلام خانم افشاری، بله باید قبول کرد و باید قبول کرد با هر پیشرفتی یک پسرفت هم باید ایجاد بشه وگرنه تعادلی وجود نداره، بخش نگرانی من از این پسرفت بود وگرنه زاویه دید شما هم درست است.
سلام و عرض ادب خدمت استاد طهانی،
بله نظرتون کاملا درسته و قابل احترام ولی همونطور که خودتون هم توی فیلم فرمودید این نگرانی و پسرفت مربوط به هنرمندای سطح متوسط رو به پایین هست که خوب این دسته همیشه دنبال راه فرار هستن و منظور من از پیشرفت هنرمندان سطح متوسط رو به بالاست، و این هم شاید ویژگی اخلاقی من هست که همیشه نیمه پر لیوان رو میبینم.
سپاس از شما
بله در متن‌هاتون این ویژگی به چشم میاد، امیدوارم همیشه براتون پایدار باشه.
شاید به عنوان کمک خوب باشه ولی هیچ وقت یه چیز مصنوعی و ماشینی جای اثر هنری کار دست که یک هنرمند با ذهن و احساس خودش خلق میکنه و کار دست انسانه رو نمی گیره.همون نقاشی دختری با گوشواره مروارید که به هیچ وجه به پای اصل اثرش نمیرسه نشون میده هوش مصنوعی هنر و احساسشم مصنوعیه…
بله حق با شما است و فعلا در حد نسخه آزمایشی باید به این تکنولوژی نقاشی مصنوعی نگاه کرد، نوع تغییر آن در آینده خیلی قابل پیش بینی نیست، آیا به تکنیک‌های احساس هم دست پیدا میکنه، اما هنر واقعی انسان جایگزین خاصی ندارد.
یکم فقط از آینده ی استیبل دیفیوژن ترسیدم همین.
با این حال بازم نقاشی دیجیتال رو ادامه میدم و امیدوارم بتونم به یه سبک منحصر بفرد دست پیداکنم 🙂
بله خانم اسدی، امروز هم نسبت به تاریخی که این مطلب را نوشتم پیشرفت زیادی داشته، اما نگران نباشید و ادامه بدید.
کنار سبک به موضوع هم فکر کنید، موضوع نقاشی هدف را واضح‌تر میکنه، حداقلش این هست که بدانید چه موضوعاتی را نقاشی نمی‌کنید.
سلام، با نگاه به تاریخ هنر و سیر تکاملی علم و از همه مهم‌تر سیر تکامل زبان‌ها و شیوه‌های ارتباط بشر، قطعا هیچ اتفاقی نخواهد افتاد که نگران کننده باشه، جریان‌ها شکل می‌گیرند، قوانین وضع خواهند شد و مکاتب جدید بوجود میان… فکر میکنم هوشمندانه‌ترین کاری که هنرمند امروز باید انجام بده استفاده از ابزارهای جدید برای آفرینش هنری و یادگیری این ابزارها است.
سلام بله ممنون از نظرتون، برای هنرمند لازم است که با تغییر کنار بیاد و استفاده کنه.
عالی بود، متشکرم
خیلی عالی بود ممنون