بعد از خریداری کاغذ مخصوص آبرنگ و ست آبرنگ، گزینه بعد خرید قلم مو آبرنگ است. این سه وسیله نقاشی آبرنگ بسیار مهم هستند، هم نباید بدون دقت پول از دست داد و هم جنس ارزان و بی‌کیفیت نخرید.
هر چند در مطلب آموزش نقاشی حرفه‌ای آبرنگ، کمی در مورد قلم مو صحبت کردم و در ترم یک آموزش آبرنگ نیز تعدادی قلم مو معرفی کردم، اما کمی جزئی‌تر در مورد قلم مو آبرنگ می‌خواهم صحبت کنم.
ابتدا در مورد دسته بندی و شکل قلم مو آبرنگ توضیحاتی می‌دهم، سپس قلم موهای رایج نقاشی آبرنگ را معرفی میکنم و در انتها توصیه خودم را برای خرید بیان میکنم.
این مطلب نیز بخشی از ترم دو آموزش آبرنگ به سبک روشن است، که معرفی وسایل را در جلسه اول داریم.
اگر امکان ثبت نام و تماشای فیلم را ندارید، مقاله زیر چکیده آن است و می‌توانید آن را مطالعه کنید:
ساختمان قلم مو آبرنگ
به طور کل ساختمان کلی انواع قلم مو، مانند شکل زیر است؛
این بخش‌های قلم مو به این ترتیب هستند:
دسته: بخش چوبی یا پلاستیکی قلم مو است که برای کنترل و گرفتن قلم مو در دست استفاده می‌شود، معمولا دسته قلم مو آبرنگ کوتاه‌تر از قلم مو رنگ روغن است.
بست قلم مو (Crimp): قسمت فلزی قلم مو که به دسته پرس شده یا پرچ شده است، این قسمت خیلی مهم است که از دسته جدا نشود.
حلقه فلزی (ferrule): بخش فلزی قلم مو که از یک سمت موی قلم مو را نگه داشته است و از سمت دیگر به بست قلم مو مرتبط است، کیفیت حلقه فلزی برای نگهداری موی قلم مو اهمیت دارد.
سر قلم مو: بخش مویی قلم مو را سر قلم مو می‌گویند، البته در برخی منابع سر قلم مو نیز دسته بندی می‌شود؛ قسمت برآمده، شکم و بخش جلوی قلم مو، نوک قلم مو گفته می‌شود.
این ساختمان کلی قلم مو است، البته ممکن است در برخی قلم موهای ژاپنی یا بامبو چینی این بخش‌ها تفاوت داشته باشد، مانند تصویر زیر، اما کلیت ساختمان انواع قلم مو آبرنگ بخش‌هایی است که بالا توضیح دادم.
انواع مو قلم مو آبرنگ
قلم مو آبرنگ و در کل قلم مو نقاشی بر اساس جنس مو به دو دسته تقسیم بندی می‌شود؛
- قلم مو آبرنگ مو طبیعی
- قلم مو آبرنگ مو مصنوعی
قلم مو آبرنگ مو طبیعی
معمولا از موی حیواناتی همچون سنجاب، سمور، روباه، گاو و…، تهیه می‌شود. قیمت بالا و طول عمر کمتر نسبت به قلم مو مو مصنوعی از موانع استفاده از این نوع قلم مو است، البته این نوع قلم مو بسیار قدیمی تر از قلم مو مو مصنوعی است و حتی در آسیای شرقی از مو انسان نیز برای ساخت قلم مو مخصوص او استفاده می‌شد.
دوستداران حیوانات و افرادی که از منابع حیوانی استفاده نمی‌کنند، سمت این نوع قلم مو نمی‌روند.
قلم مو آبرنگ مو مصنوعی
این نوع قلم مو از فیبرهای مصنوعی همچون نایلون و پلی استر ساخته می‌شوند و بخش وسیعی از قلم موهای امروزه از این دسته بندی هستند. ماندگاری قلم موهای مو مصنوعی بیشتر از قلم موهای مو طبیعی است.
نکته مهم و تفاوت اصلی قلم مو آبرنگ مو طبیعی و مصنوعی در میزان جذب آب است، قلم مو مو طبیعی آب را به سرعت و بیشتر جذب می‌کند، این قابلیت هم مزیت است و هم ایراد، مزیت از این نظر که زمان طولانی‌تری با قلم مو خیس می‌توان نقاشی کرد و ایراد از این نظر که رطوبت سطح نقاشی را نیز می‌تواند سریعا جذب کند. در هر صورت کار با قلم مو مو طبیعی کمی به تمرین و تسلط بیشتر نیاز دارد.
انواع قلم مو آبرنگ از نظر شکل سر قلم مو
اما بعد از نوع مو قلم مو، مهمترین دسته بندی، دسته بندی انواع قلم مو آبرنگ از نظر شکل سر قلم مو است. حالت مو قلم مو باعث ایجاد جلوه خاصی روی کاغذ می‌شود و هر کدام کاربرد متفاوتی دارند، در ادامه انواع قلم مو آبرنگ رایج را معرفی میکنم و جلوه‌ای که هر کدام روی کاغذ ایجاد می‌کنند را به شما نشان می‌دهم.
قلم مو آبرنگ گرد
معروف‌ترین و پر‌کاربرد‌ترین شکل قلم مو آبرنگ، قلم مو گرد است. از ایجاد خطوط نازک تا ایجاد ضخامت متفاوت روی کاغذ، دست نقاش را کاملا باز می‌گذارد.
نقاشان حرفه‌ای آبرنگ اگر قرار باشد یک قلم مو آبرنگ را انتخاب کنند، قلم مو گرد انتخابشان است. معمولا سه شماره کوچک، متوسط و بزرگ از قلم مو گرد بهتر است در کیف قلم مو شما باشد.
قلم مو آبرنگ تخت
بعد از قلم مو گرد قلم مو تخت نیز کاربرد زیادی دارد. آماده سازی پس زمینه، ایجاد صخره‌ها و لبه‌های تیز بخشی از کاربرد قلم مو تخت است.
نکته مهمی که وجود دارد، تفاوت قلم مو تخت و قلم مو برایت (Bright) است که معمولا دقت نمی‌شود، قلم مو تخت مو بلندتر نسبت به قلم مو برایت دارد، به همین دلیل پهنای خط را در قلم مو تخت بیشتر می‌توان کنترل کرد، اما قلم مو برایت به دلیل مو کوتاه‌تر خط صاف و کنترل شده‌تری را ایجاد می‌کند.
قلم مو سر کج
مشابه قلم مو تخت هست که موی سر قلم مو با زاویه برش خورده است. این زاویه کمک می‌کند تا جلوه‌های متنوعی روی کاغذ ایجاد کنید، از خطوط نازک گرفته تا خطوط پهن و جلوه‌های متفاوت نسبت به قلم مو تخت.
از این قلم مو برای نقاشیخط و تکنیک اکریلیک نیز می‌توان استفاده کرد و با زاویه‌ای که دارد، خوشنویسی را راحت‌تر می‌کند.
قلم مو شمشیری
شکل سر قلم مو شبیه کارد صبحانه است و به‌دلیل این شکل تنوع زیادی از افکت‌ها را روی کاغذ ایجاد می‌کند، البته در شروع و انتهای خط نازک شدگی ایجاد می‌شود و نمی‌توان خط یک تکه‌ای را مانند قلم مو تخت ایجاد کرد ولی برای ایجاد جلوه برگ و گل گیاهان این قلم مو خیلی کار را راحت‌تر می‌کند.
البته نقاشان حرفه‌ای این جلوه را با قلم مو گرد نیز می‌توانند ایجاد کنند.
قلم مو محو کن یا قلم مو موپ (Mop)
این قلم مو تقریبا سر توپی شکلی دارند و برای ایجاد آسمان، ابرها و افکت گل‌ها بیشتر استفاده می‌شوند.
قلم موهای Sumi ژاپن نیز در این دسته بندی قرار می‌گیرند، البته این قلم مو‌ها در هنگامی که خیس هستند از نوک تیزشان مانند قلم مو گرد می‌توان استفاده کرد و با فشار روی کاغذ افکت قلم مو موپ را ایجاد می‌کنند.
معمولا نقاشان حرفه‌ای کره و ژاپن فقط از این نوع قلم مو در نقاشی آبرنگ استفاده می‌کنند.
قلم مو زمینه
همان‌طور که از نام این قلم مو آبرنگ مشخص است، قلم مویی است برای پر کردن و نقاشی زمینه. شکل ظاهری آن مشابه قلم مو تخت پهن است و ضخامت کمی دارد.
شاید این قلم مو برای نقاشانی که آثار نقاشی آبرنگ در سایز بزرگ نقاشی می‌کنند کاربردی باشد ولی برای نقاشی‌های کوچک نیازی به این نوع قلم مو نیست.
قلم مو شاخه زنی یا Rigger
این قلم مو مشابه قلم مو گرد است ولی با مو بسیار بلند و برای ایجاد خطوط بسیار نازک مانند شاخه درختان مناسب است. البته کنترل این قلم مو سخت‌تر از قلم مو سر گرد است.
بنظر من اگر تسلط روی قلم مو گرد یا Sumi زیاد باشد، خیلی نیاز به خرید و استفاده از این قلم مو نیست.
قلم مو زبان گربه
دقیقا شکل سر قلم مو مشابه زبان است، یعنی یک قلم مو تخت با لبه‌های منحنی که به آن قلم مو Filbert هم گفته می‌شود. برای ایجاد خطوط پهن با لبه‌های نرم از این قلم مو می‌توان استفاده کرد.
اگر نمی‌خواهید لبه‌های تیز قلم مو تخت را در نقاشی داشته باشید، می‌توانید از قلم مو زبان گربه به جای آن استفاده کنید. از این قلم مو برای نقاشی چهره مخصوصا به سبک آلاپریما استفاده می‌شود.
قلم مو بادبزنی یا Fan
این نوع قلم مو را حتما دیده‌اید، قلم مو با سر بادبزنی شکل که برای ایجاد بافت گیاهان و علف‌های تصادفی استفاده می‌شود.
در نقاشی رنگ روغن طبیعت از این قلم مو زیاد استفاده می‌شود، در نقاشی آبرنگ نیز تا حدی برای ایجاد چمنزار و علف‌ها از این نوع قلم مو استفاده می‌شود، البته من به شخصه از قلم مو Sumi برای این نوع بافت استفاده میکنم، چون شکل سر قلم مو را می‌توانم تغییر دهم.
قلم مو واتر براش
قبلا در مورد واتر براش و پن براش صحبت کرده‌ام. قلم مو‌هایی که دارای مخزن هستند و می‌توان همراه خود این‌ور و آن‌ور برد و نقاشی کرد. واتر براش در شکل‌های مختلف تولید می‌شود.
اما از نظر من این وسیله نمی‌تواند جایگزین قلم مو آبرنگ حرفه‌ای شود، حتی جنس مو نایلونی واتر براش برای نقاشی حرفه‌ای مناسب نیست و صرفا وسیله‌ای برای نقاشی سریع خارج از محیط استودیو و خانه است، شاید برای اسکیس نقاشی آبرنگ بتوان روی واتر براش حساب کرد.
قلم موهای فانتزی
قلم موهای رایج آبرنگ مواردی هستند که در بالا عنوان کردم، اما برخی تولید کننده‌های قلم مو آبرنگ، اشکال خاصی را تولید می‌کنند که از نظر من خیلی کاربردی نیست و بیشتر جنبه فانتزی دارد.
با تنوع شکل سر قلم مو‌ها جلوه‌های متفاوتی روی کاغذ شاهد هستیم، اما باید ببینیم این تنوع برای ما کاربردی است یا خیر.
چه قلم مو آبرنگی خریداری کنیم؟
تقریبا انواع قلم مو آبرنگ رایج را خدمتتان معرفی کردم، اما شاید دوست داشته باشید چند مورد دقیق را معرفی کنم تا بتوانید خریدتان را انجام دهید. قبل از هر چیز مهم است که اندازه نقاشی و موضوع نقاشیتان مشخص باشد، به عنوان مثال؛ من برای نقاشی‌های کمیک، از یک قلم مو متوسط Sumi و یک قلم مو گرد دو صفر استفاده میکنم.
معمولا وقتی با چند قلم مو آبرنگ محدود عادت می‌کنید، همه نقاشی‌هایتان را با آن‌ها انجام می‌دهید، مثلا خانم ناروئی از قلم مو گرد سایز ۴ و سایز ۱۶ و یک قلم مو گرد سه صفر خرم و برخی اوقات از یک قلم مو تخت ۱/۲ اینچ رهاورد استفاده می‌کنند.
اگر طبق آموزش‌ها می‌خواهید پیش بروید، قلم مو گرد سایز ۴-۶ و سایز ۱۶ و سه صفر و از قلم موهای تخت ۱/۲ یا ۳/۴ اینچ مناسب است.
اگر بودجه بیشتری داشتید و تمایل داشتید از قلم موهای دیگری استفاده کنید، می‌توانید قلم مو آبرنگ شمشیری و قلم مو موپ را به ترتیب تهیه کنید.
البته به نظر من خرید قلم مو‌ها را به تدریج انجام دهید، یعنی ابتدا با قلم مو‌هایی که معرفی کردم شروع کنید و سپس خودتان مشاهده کنید طبق تصاویر بالا کدام قلم مو دیگر مورد نیازتان است و کم کم آن‌ها را تهیه کنید.
و اصلا سمت قلم مو آبرنگ هابیکو، وینزور، ریوز و… نروید، برند‌های ایرانی تولید کننده قلم مو آبرنگ پارس آرت، رهاورد، خرم و…، کیفیت خیلی خوبی دارند.
قلم مو آبرنگ محبوب شما کدام یک از موارد بالا است و توصیه شما برای شروع کدام موارد است؟
این مقاله و تحقیق توسط گروه طراحی روشن بدون هیچ حمایت مالی انجام شده است، اگر از نوشته و فیلم استفاده می‌کنید و بازنشر می‌دهید، لطفا نام منبع را حذف نکنید، تا زحمت و هزینه‌ای که پرداخته‌ایم، حفظ شود. ممنونم
باسلام، خیلی هم عالی، مثل همیشه کامل و جامع و مفسد، عالی بود استاد.
سلام خواهش میکنم خانم دولت آبادی، موفق باشید
خیلی خوب و مفید بود من خودم سعی میکنم پارس آرت استفاده کنم تنها بدیش قیمت بالاشه
پارس آرت برند خوبی است، به نسبت برند‌های خارجی قیمت متعادلی دارد. الان اغلب وسایل قیمت بالایی دارند
خیلی ممنونم. من برای شروع کار ابرنگ خیلی سردرگم بودم از بابت همین قلم مو. خیالم راحت شد. حالا دیگه میدونم چی باید بخرم
متشکرم
سلام خانم سمیرا، خوشحالم براتون مفید بوده، امیدوارم موفق باشید
چرا هابیکو و وینزور نه؟ من یدونه هابیکو و یدونه وینزور دارم که انقد گرون خریدمشون که تاحالا دلم نیومده استفاده کنم خیلی دوسشون دارم. مخصوصا هابیکو بخاطر ظاهر کلاسیکش
مبارکتون باشه و حتما استفاده کنید، با توجه به همون مورد خیلی گرون بودن من به شخصه به هنرجویی توصیه نمی‌کنم برای نقاشی آبرنگ تهیه کنه ولی وقتی شما از قبل تهیه کردید چرا که نه، لذتش ببرید.
ممنون از اطلاعاتتون عالی بود